Uluslararası ticaret ağının hemen hemen her yere yayılması sonucu, dünya da tabiri caizse global bir köy haline geldi. Ülkelerarası mal ve hizmet dolaşımının son derece kolaylaşmasını sağlayan küreselleşme aynı zamanda işgücünün de uluslararası nitelik kazanmasına vesile oldu. İşverenler de bulunduğu ülkede gerekli nitelikte personeli bulamama, bulduğu personelin ücretini karşılayamama veya diğer çeşitli sebepler dolayısıyla yabancı işçi çalıştırma yolunu tercih etmektedir. Fakat devletler kendi vatandaşlarını korumak ve ülkelerindeki işsizliğin armasını engellemek adına yabancı işçi çalıştırma olanağını sıkı şekil şartlarına bağlayarak kısıtlamışlardır.
Ülkemiz de aynı sebeplerle yabancılar için çalışma iznini sıkı şekil şartlarına tabi kılmış ve izinsiz yabancı işçi çalıştıran işverenler için yüksek miktarda idari para cezası öngörmüştür. Bu yazımızda hangi işverenlerin yabancı işçi çalıştırabileceğini ve izinsiz yabancı işçi çalıştırıldığı durumda işverenin karşılaşacağı yaptırımları inceleyeceğiz.
1-HANGİ İŞVERENLER YABANCI İŞÇİ ÇALIŞTIRABİLİR?
İşverenin yabancı işçi çalıştırabilmesi için:
-Çalışma izni talep edilen işyerinde en az beş T.C. vatandaşının istihdamı zorunludur. Aynı işyerinde birden fazla yabancı için çalışma izni talebinde bulunulması durumunda, çalışma izni verilen ilk yabancıdan sonraki her bir yabancı için ayrı ayrı beş T.C. vatandaşı istihdamı aranacaktır. Yani aynı işyerinde 3 yabancı çalıştırmak isteyen işverenin, o işyerinde en az 15 T.C. vatandaşı çalıştırması zorunludur.
-İşyerinin ödenmiş sermayesinin en az 100.000 TL veya brüt satışlarının en az 800.000 TL veya son yıl ihracat tutarının en az 250.000 ABD Doları olması gerekmektedir. Eğer çalışma izni alınacak yabancı aynı zamanda şirket ortağı ise, yabancının 40.000 TL’den az olmamak üzere sermaye payının en az yüzde 20 olması zorunludur.
-Ayrıca, işveren tarafından yabancıya ödeneceği beyan edilen aylık ücret miktarının yabancının görev ve yetkinliği ile bağdaşır seviyede olması zorunludur.
Söz konusu şartları sağlayan işverenler yabancı işçi çalıştırabilir.
2-HANGİ YABANCILAR ÇALIŞMA İZNİNE BAŞVURULABİLİR?
Eğer yabancı kişinin Türkiye’de en az 6 aylık oturma izni mevcut ve oturma izninin süresi bitmemiş ise, işvereni tarafından KEP adresi ve elektronik imza ile online olarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın resmi internet sitesini kullanarak çalışma izin başvurusunda bulunabilmektedirler.
Eğer yabancı kişinin Türkiye’de oturma izni yok ise yurt dışından yapacakları çalışma izin başvuruları, yabancının vatandaşı olduğu veya daimi ikamet ettiği ülkedeki Türkiye Cumhuriyeti konsolosluğuna yapılabilmektedir. Konsolosluk bu başvuruyu doğrudan Bakanlığa iletir. Bakanlık ilgili mercilerin görüşlerini de alarak, başvuruyu Uluslararası İşgücü Kanunu’nun 14. maddesine göre değerlendirir.
Yabancının yurt dışında temsilciliğe başvuru tarihini takip eden 10 iş günü içerisinde Türkiye’deki işverenin de elektronik başvuru yapması ve başvuru için istenilen belgeleri Bakanlığa ulaştırması gerekmektedir,
Yabancıların alacakları çalışma izni aynı zamanda ikamet izni sayılacağı için çalışma izni alan yabancıların ayrıca oturma izni almasına gerek bulunmamaktadır.
3-YABANCI İŞÇİYE VERİLECEK ÇALIŞMA İZNİNİN SÜRESİ NEDİR?
Yabancıya verilecek çalışma izni ilk başvuruda bir yıllık süre için verilmektedir. Aynı işverenin yanında çalışmak kaydıyla yabancı işçiye verilecek çalışma izni; çalışma izninin ilk defa uzatılmasında 2 yıl, ikinci defa uzatılmasında 3 yıl için verilir.
4-ÇALIŞMA İZNİ OLMAYAN YABANCI İŞÇİYİ ÇALIŞTIRAN İŞVERENE UYGULANACAK MÜEYYİDELER NELERDİR?
6735 Sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu 23.maddesi uyarınca çalışma izni olmayan yabancı işçiyi çalıştıran işverene veya vekiline, izinsiz çalışan her yabancı işçi için 10.812,00 TL idari para cezası kesilir. İdari para cezası akabinde, aynı işveren bu fiili tekrar ederse idari para cezası bir kat arttırılarak uygulanır.
Ayrıca, çalışma izni bulunmadan çalıştığı tespit edilen yabancılar sınır dışı edilmek üzere İçişleri Bakanlığı’na bildirilir. Çalışma izni olmayan yabancı işçiyi işyerinde çalıştıran işveren, bu yabancının ve varsa eşi ve çocuklarının ülkelerine dönene kadar konaklama giderlerini, ülkelerine dönmeleri için gerekli masrafları ve gerektiğinde sağlık giderlerini karşılamakla da yükümlüdür. Eğer bu masraflar Göç İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından karşılanırsa, ödenen tutarlar gecikme faizi ile beraber işverenden veya vekilinden tahsil edilir.
5-ÇALIŞMA İZNİ OLMAYAN YABANCIYA UYGULANACAK MÜEYYİDELER NELERDİR?
Çalışma izni olmaksızın bir işverene bağlı çalışan yabancıya 4.323,00 TL, bağımsız çalışan yabancıya ise 8.650,00 TL idari para cezası verilir.
Yabancı kişiler için çalışma izni alımı internet üzerinden başvurunun açılmasıyla birllikte kolaylaştırılsa da; başvuru değerlendirme sürecinde belgelerin eksikliği veya vaziyetin hukuki olarak izah edilememesi nedeniyle başvurular reddedilmekte ve işverenler ret işleminin iptali için bu sefer hukuki yola başvurmak zorunda kalmaktadırlar. Bu durum hem zaman açısından hem de ekonomik açıdan işverenleri zor duruma düşürmektedir. Dolayısıyla yabancı işçi çalıştırmayı düşünen işverenlerin yabancı için çalışma izni başvuru sürecinin başından itibaren bu alanda uzman bir avukata danışmaları faydalı olacaktır.
***Yukarıda bahsedilen idari para cezaları 2020 yılı için belirlenen tutarlardır. Söz konusu idari para cezaları her sene değerleme oranına göre değişmektedir. Bu gibi hukuki konularda güncel bilgilere ulaşmak ve uzman bir İzmir avukat rehberliğinde hareket etmek önemlidir. İdari para cezaları veya benzeri hukuki konularda danışmanlık hizmetleri sunarak müvekkillerini doğru bilgilendirme ve haklarını koruma konusunda yardımcı olabilir.
