İŞ HUKUKUNDA REKABET YASAĞI NEDİR?

İşçi ve işveren arasındaki hukuki ilişkide işçinin en önemli borçlarından biri sadakat borcudur. İşçinin sadakat borcunun uzantılarından biri de işçinin rekabet etmeme sorumluluğudur. Hukukumuzda işçinin rekabet yasağı sorumluluğu Türk Borçlar Kanunu madde 444-447 arasında düzenlenmiştir.

Rekabet yasağı nedir?

Hizmet sözleşmesi devam ederken işçinin sadakat borcu sebebiyle uymak zorunda olduğu rekabet etmeme sorumluluğu koşulları oluştuğu takdirde hizmet sözleşmesi sona erdiğinde de taraflar arasında yapılacak bir sözleşme ile devam ettirilebilir. Rekabet yasağı sözleşmesi ile işçi,

Belirli bir faaliyet alanında,
Belirli bir coğrafi bölgede
Belirli bir zaman dilimi için

İşverenle rekabet etmeyeceğini taahhüt eder.

Rekabet yasağı sözleşmesi ve sözleşmenin koşulları

“MADDE 444– Fiil ehliyetine sahip olan işçi, işverene karşı, sözleşmenin sona ermesinden sonra herhangi bir biçimde onunla rekabet etmekten, özellikle kendi hesabına rakip bir işletme açmaktan, başka bir rakip işletmede çalışmaktan veya bunların dışında, rakip işletmeyle başka türden bir menfaat ilişkisine girişmekten kaçınmayı yazılı olarak üstlenebilir.

Rekabet yasağı kaydı, ancak hizmet ilişkisi işçiye müşteri çevresi veya üretim sırları ya da işverenin yaptığı işler hakkında bilgi edinme imkânı sağlıyorsa ve aynı zamanda bu bilgilerin kullanılması, işverenin önemli bir zararına sebep olacak nitelikteyse geçerlidir.”

Buna göre işçi ve işveren arasında rekabet yasağı sözleşmesi imzalanabilmesi için,

İşçi fiil ehliyetine sahip olmalıdır.
Taraflar arasında geçerli bir iş sözleşmesi bulunmalıdır.
Tarafların rekabet sözleşmesi yapması özel kanun hükümleriyle yasaklanmamış olmalıdır.
Sözleşme yazılı şekilde olmalıdır.
İşverenin korunmaya değer haklı bir menfaati olmalıdır.
1. İşçi üretim sırları veya işverenin işleri hakkında bilgi edinme olanağına sahipse,
2. İşçi işverenin müşteri çevresi hakkında bilgi edinme olanağına sahipse,
3. İşverenin önemli bir zarara uğrama ihtimali varsa işverenin korunmaya değer haklı bir menfaati olduğunu söylemek mümkündür.
Sözleşme işçinin ekonomik geleceğini tehlikeye düşürmemelidir.

Rekabet yasağı sınırlandırılabilir mi?

İşçi ve işveren arasında oluşabilecek menfaat dengesizliklerini bertaraf etmek adına yasa koyucu rekabet sözleşmelerine birtakım sınırlamalar getirmiştir. Buna göre:

Yasağın zaman bakımından sınırlandırılması: Yasağın süresi özel durum ve koşullar dışında 2 yılı aşamaz. Yasak süresi iş akdinin sona erdiği tarihte başlar.

Yasağın yer bakımından sınırlandırılması: Sözleşmenin geçerli olabilmesi için yasak yer bakımından bir coğrafi bölge veya şehir olarak sınırlandırılmalıdır. Bu kapsam işverenin fiilen yürüttüğü faaliyet alanının sınırlarını aşamaz.

Yasağın işin türü bakımından sınırlandırılması: Yasak, işverenin tüm faaliyet alanı ile değil işçinin işletmede yapmakta olduğu işle doğrudan ilgili ve somut göreviyle sınırlı kalmalıdır.

Rekabet yasağına aykırı davranmanın yaptırımı nedir?

Rekabet yasağına aykırı davranmanın sonuçları ve yaptırımları Borçlar Kanunu madde 446 ile düzenlenmiştir.

İşçi rekabet yasağına aykırı davrandığı takdirde;

İşverenin zararını tazminle yükümlüdür. Burada bahsedilen zarar müspet zarardır. Bu işverenin fiili zararı ve kazanç kaybı şeklinde ortaya çıkabilir. İşçi bu sorumluluktan TBK madde 112 gereğince kusursuzluğunu ispat ederek kurtulabilir.

İş akdinde kararlaştırıldığı takdirde cezai şart ödemelidir. İşverenin rekabet yasağı ihlali sebebiyle zarara uğradığını ispatlaması çoğunlukla zor olduğundan iş sözleşmesine koyulacak cezai şart ile işveren zararı ispatlamaya gerek kalmadan yalnızca rekabet yasağının ihlal edildiğini ispatlayarak cezai şart isteyebilecektir. Kanun, TBK madde 446/2 gereğince yedek hukuk kuralı olarak işçinin cezai şart miktarını ödeyerek rekabet yasağına ilişkin borcundan kurtulabileceğini de düzenlemiştir. Hakim ceza koşulunu aşırı gördüğü takdirde kendiliğinden de indirebilecektir.

Rekabet yasağına aykırı davranış sona erdirilebilir. Bunun için iki koşulun gerçekleşmesi gereklidir: İlk olarak, rekabet sözleşmesinde işçinin bu yasağa aykırı davranışı halinde rekabet oluşturan faaliyete son vermeye zorlanabileceğini açıkça ve yazılı olarak öngören bir hüküm yer almalıdır. İkinci olarak, rekabet sözleşmesinin ihlali nedeniyle kendisinin önemli bir zararının olmalı ve işçinin de ihlale yönelik davranışının ağır nitelik taşımalıdır.