Çocuklarının sağlığını düşünen veliler Covid-19 yani Korona virüsü sebebiyle okulların tatil edilmesini doğru bulurken, özellikle çocuklarını özel okullara gönderen veliler “Özel okul ücret iadesi yapacak mı?” sorusunu sıklıkla sormaktadır.
Covid-19 yani Korona Virüs’ün başta dünyada ve akabinde 11 Mart 2020 tarihinden itibaren ülkemizde görülmesi ve hızla yayılması sebebiyle devletler hastalığın yayılmasını önlemek için birtakım önlemler alma yoluna gitmiştir. Ülkemizde alınan tedbirlerden biri de 16 Mart 2020 tarihinden itibaren Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı okulların tatil edilmesidir. Milli Eğitim Bakanlığı, öğrencilerin eğitimlerinden geri kalmaması için EBA adı verilen uzaktan eğitim modelini devreye sokarken Özel Okulların kimi böyle bir eğitim yoluna başvurmuş olup fakat yine de Özel Okullardan alınması beklenen menfaat bu süreçte sağlanamamıştır. Zira velilerin çocuklarını özel okullara göndermesinin sebebi kaliteli eğitim talebinin yanı sıra sosyal faaliyetler, spor etkinlikleri ve bunun yanı sıra servis ve yemek hizmetleridir. İster istemez bu hizmetler uzaktan sağlanamadığı için çocuklarının eğitimi için özel okullarla sözleşme akdeden velilerin aklından “Özel okula ödenen ücretin iadesi mümkün müdür?” sorusu geçmektedir. Bu sorunun cevabı için lütfen yazımızı okumaya devam edin.
Özel Okul Ödenen Ücreti İade Etmeli Midir?
Özel okullar ile veliler arasında 3. Kişi konumunda olan öğrenci yararına hizmet sözleşmesi kurulmuştur. İş bu hizmet sözleşmesinin niteliğini inceleyebilmek için Türk Borçlar Kanunu, Tüketici Kanunu ve MEB Mevzuatından yararlanmak gerekmektedir.
Milli Eğitim Bakanlığının Korona Virüs pandemisi sebebiyle başta okulların kısa süreyle tatil edilmesine ardından da dönemin tamamen sona erdiğine yönelik karar vermesi Türk Borçlar Kanununa göre tam anlamıyla bir MÜCBİR SEBEPTİR. 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanununa göre Mücbir Sebep “Sorumlu veya borçlunun faaliyet ve işletmesi dışında meydana gelen, genel bir davranış normunun veya borcun ihlaline kaçınılmaz bir şekilde yol açan, öngörülmesi ve karşı konulması mümkün olmayan olağanüstü bir olaydır.” şeklinde tanımlanmıştır. Yargıtayın yerleşik kararlarına göre Salgın Hastalık, Mücbir Sebep olarak kabul edilmektedir. Mücbir sebep nedeniyle sözleşmede tarafların kararlaştırdıkları edimlerini yerine getirememeleri halinde “İfa İmkansızlığı” gündeme gelmektedir.
TBK 136’ya göre İfa İmkansızlığı;
“Borcun ifası borçlunun sorumlu tutulamayacağı sebeplerle imkânsızlaşırsa, borç sona erer.
Karşılıklı borç yükleyen sözleşmelerde imkânsızlık sebebiyle borçtan kurtulan borçlu, karşı taraftan almış olduğu edimi sebepsiz zenginleşme hükümleri uyarınca geri vermekle yükümlü olup, henüz kendisine ifa edilmemiş olan edimi isteme hakkını kaybeder.
Kanun veya sözleşmeyle borcun ifasından önce doğan hasarın alacaklıya yükletilmiş olduğu durumlar, bu hükmün dışındadır.
Borçlu ifanın imkânsızlaştığını alacaklıya gecikmeksizin bildirmez ve zararın artmaması için gerekli önlemleri almazsa, bundan doğan zararları gidermekle yükümlüdür.”
MEB mevzuatı kapsamında veliler ile özel okullar arasında düzenlenen özel okul hizmet sözleşmesine göre sözleşmenin konusu “örgün eğitim”dir. Yani Milli Eğitim Bakanlığının uygulamış olduğu uzaktan eğitim sistemi özel okulların mevzuatında da velilerle kurulan sözleşmelerde de yer almamaktadır. Bunun Özel okullar bakımından dezavantajı ise tüketici konumunda olan veli ödemiş olduğu ücreti talep ettiğinde “uzaktan eğitim” ile eğitim verme edimini yerine getirdiği yönünde savunma yapamamasıdır. Fakat özel okulların mevzuatına böyle bir hususun eklenmesi özel okulların eğitim verme edimini uzaktan eğitim ile yerine getirmesini sağlayacaktır. Bunun yanı sıra sözleşme özgürlüğü kapsamında tarafların anlaşması ile sözleşme bedelinde uygun bir indirime gidilerek uzaktan eğitim ile velilerin eğitim ediminin yerine getirildiğini fedakarlığın denkleştirilmesi kapsamında kabul etmesi de mümkündür. Bu hususta bedel indirimi bakımından “Uyarlama Davası” da gündeme gelebilecektir.
Özel Okul sözleşmelerinin kapsamında eğitim ediminin yanı sıra servis, yemek ve bazen yatakhane hizmeti de bulunmaktadır. Bu hallerde tam bir “İfa İmkansızlığı” söz konusudur. Zira öğrenci okula gidemediği için servis hizmetinden, yemek hizmetinden veya yatakhane hizmetinden yararlanamamaktadır. Bu halde özel okullar gelecek zamanların ücretini talep edemeyeceği gibi ödenmiş ve hizmeti alınmamış kısımlar bakımından da özel okullar ücret iadesi yapmak durumundadır.
Özel Okul Ücret İadesi Nasıl Sağlanır?
Mevcut mevzuata göre özel okulların eğitim edimi yalnızca örgün eğitim kapsamında olduğundan her ne kadar uzaktan eğitim hizmeti verseler de bu sözleşmedeki edimini yerine getirdiği manasını taşımamaktadır. Bu nedenle gelecek döneme ilişkin olarak ödenmiş eğitim ücretlerinin iadesi gerekmektedir. Fakat tüketici konumundaki velinin kabul etmesi halinde fedakarlığın denkleştirilmesi kapsamında verilen hizmete paralel olarak uzaktan eğitim ücreti de verilmesi mümkündür. Bu durum sözleşme özgürlüğü kapsamında tarafların tasarruflarındadır. Bu hususta tarafların sözleşmenin uyarlanması davası açma imkanı da bulunmaktadır. Diğer hizmetler olan yemek, servis, yatakhane, kırtasiye gibi hizmetler bakımından ise özel okulun şimdiye kadar sağladığı hizmete hak kazanması olağanken mücbir sebep nedeniyle ifa imkansızlığı kapsamında sağlanamayan hizmetler bakımından tüketici olan velinin ücret ödeme borcu ortadan kalkmaktadır. Bu nedenle alınmayan hizmetler bakımından özel okulların veliler tarafından ödenen ücretleri iade etmesi gerekmektedir.
Pandeminin hayatımıza bir anda girerek birçok alanda hayatımızı etkilemesi ve hukukun da yaşayan ve gelişen bir alan olduğu dikkate alınırsa her ne kadar mevcut mevzuata ilişkin yapılan açıklamalarımız bu yönde de olsa oluşan uyuşmazlıkların yargıya taşınması ve alınacak yeni kararlar ile bu alanın da kendini yönlendireceği unutulmamalıdır. Bu nedenle “Özel Okul Ücret İadesi Yapacak Mı?” sorusu hakkında açıklamalarımızın hukuki görüş niteliğinde olduğu, alınacak yeni tedbirler ve oluşacak yeni uygulamalar ile Pandemi Hukukunun da gelişeceğini belirterek pandemi sürecinin tüm öğrenciler, veliler ve tüm insanlar için olabilecek en zararsız şekilde sona ermesini diliyoruz. Bu süreçte oluşan hukuki uyuşmazlıklarınızın çözümü için alanında uzman avukatlardan hukuki destek almayı ihmal etmeyiniz. Saygılar.
Av. Özge Fakçı
