KARŞILAŞTIRMALI MAL REJİMLERİ – MAL AYRILIĞI VE EDİNİLMİŞ MALLARA KATILMA REJİMLERİ

---

	Mal ayrılığı rejimi	Edinilmiş mallara katılma rejimi
01.01.2002 öncesi             01.01.2002 sonrası
Nedir?	Yasal sınırları ihlal etmeden eşlerin kendi mallarından ve borçlarından sorumlu olduğu, boşanma sonrasında malların paylaşılmadığı mal rejimidir.	Eşlerin evlilik birliği içinde edindikleri mallara diğer eşin katılma payı alacağı olduğu mal rejimidir.
Kişisel mallar	01.01.2002 öncesinde alınan taşınmazlar kimin üzerine kayıtlı ise o kişinin kişisel malı olarak sayılacaktır. Eşlerin malvarlıkları, evlilikten önce olduğu gibi, evlilik süresince de ayrı kalır.	TMK’nın 220. maddesinde nelerin kişisel mal olduğu sayılmıştır. Bunlar: 1. Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya, 2. Mal rejimi başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri, 3. Manevi tazminat alacakları, 4. Kişisel mallar yerine geçen değerlerdir.
Edinilmiş Mallar	01.01.2002 tarihinden önce evlilik süresince alınan mallar eşlerin kişisel malı olarak kalmaktaydı.	TMK m. 219’a göre edinilmiş mallar şunlardır: 1. Eşin çalışmasının karşılığı olan edimler, 2. Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler, 3. Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar, 4. Kişisel malların gelirleri, 5. Edinilmiş malların yerine geçen değerler.
Katkı payı alacağı	01.01.2002 tarihinden önce edinilen malın üzerine kayıtlı olmayan eş, malın alınmasında katkısı var ise yapmış olduğu katkı için alacak davası açma hakkı bulunmaktadır. Yargıtay, katkı ister çalışma edimiyle (şahsi edim), isterse malvarlığından (maddi edimle) yapılsın, diğer eşin malvarlığında (malların edinilmesine, iyileştirilmesine, korunmasına katkı şeklinde) meydana getirdiği ekonomik artışı katkı payı alacağı olarak kabul etmiştir.	Bir eşin diğer eş tarafından satın alınan mala yaptığı katkı; 01.01.2002 tarihinden önce ise “katkı payı alacağı” kavramı, 01.01.2002 tarihinden sonra ise yapılan katkılar için “değer artış payı” kavramı kullanılmalıdır.
Artık değere katılma alacağı	Katılma payı alacağı, tarafların 2002 ve sonrasında edinilmiş mallara katılma rejimi hükümlerinde uygulanır.	TMK’nın 236. maddesine göre: “Her eş veya mirasçılarını, diğer eşe ait artık değerin yarısı üzerinde hak sahibi olurlar. Alacaklar takas edilir.” Kural olarak, her eşin ve mirasçıların, diğer eşe ait artık değerin yarısı üzerinde hak sahibi olacağı düzenlenmiştir. Yeni Medeni Kanun döneminde açılan tasfiye davalarında artık değere katılma alacağı davası açabilmek için mal rejiminin sona ermiş olması gerekir (sona erme anı için bkz. TMK m. 225)
Değer artış payı alacağı	01.01.2002 tarihinden önce bir eşin diğer eş tarafından satın alınan mala yaptığı katkı için katkı payı alacağı kavramı kullanılmaktaydı. Değer artış payı alacağı, eşlerin 01.01.2002’den sonra yaptıkları katkıya ilişkinken; katkı payı alacağı, bu tarihten önce yapılan katkılara ilişkindir.	TMK.m.227’de düzenlenmiştir. Değer artış payı, eşin mal alımında malvarlığı ya da emeğiyle yapmış olduğu katkıdır ve değer artış payının talep edilebilmesi için mal rejiminin sonlandırılması gerekmektedir. Değer artış payı alacağının doğması ve talep edilebilmesinin koşulları: 1. Diğer eşin malvarlığına doğrudan ve somut, parasal değeri olan katkı yapılmış olmalıdır. 2. Eşin katkısının, evlilik birliğinden kaynaklanan yükümlülük kapsamında kalan bir edim olmaması gerekir (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Esas 2005/14-516, Karar 2005/533, T. 28.9.2005) 3. Eşlerin, yapılan katkı için bir karşı edim kararlaştırmamış olması gerekir. 4. Bir eşin, ötekinin malvarlığına yaptığı katkının, bağışlama kastı ile yapmamış olması gerekir (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Esas 2017/8-1614, Karar 2018/1550, T. 23.10.2018). 5. Değer artış payı alacağının talep edilebilmesi için mal rejiminin sona ermiş ve tasfiye aşamasına gelinmiş olması gerekir. 6. Eşlerin bir anlaşmayla değer artış payı alacağından vazgeçmemiş olması gerekir.
Denkleştirme alacağı	Denkleştirme alacağı 4721 sayılı Medeni Kanun ile kabul edilmiş olup kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonraki evlilikler için geçerlidir.	TMK’nın 230/1. maddesi; “Bir eşin kişisel mallara ilişkin borçları edinilmiş mallardan veya edinilmiş mallara ilişkin borçları kişisel mallarından ödenmiş ise, tasfiye sırasında denkleştirme istenebilir.” hükmünü haizdir. Bir eşin kişisel malları ile edinilmiş malları arasında Medeni Kanun’un 230. maddesine göre denkleştirme yapılmış ve bu denkleştirme sonucunda eşin edinilmiş malvarlığı, kişisel malvarlığına karşı alacaklı durumdaysa, bu miktar edinilmiş mallara eklenir. Yargıtay 8. HD. 2013/23882 e., 2015/9565 k. ve 28.04.2015 karar tarihli ilamına göre TMK 230/1 hükmü emredicidir ve şartları oluştuğu takdirde hakim tarafından resen incelenir.

4721 sayılı yeni Türk Medeni Kanunu, 1 Ocak 2002 tarihinde yürürlüğe girmiş ve 743 sayılı Medeni Kanun’da yasal mal rejimi olarak öngörülen “Mal Ayrılığı Rejimi” yerine, “Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi” yasal mal rejimi olarak benimsenmiştir. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 202. maddesinde:” Eşler arasında edinilmiş mallara katılma rejiminin uygulanması asıldır. -Eşler, mal rejimi sözleşmesiyle kanunda belirlenen diğer rejimlerden birini kabul edebilirler” hükmü yer almaktadır. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu yürürlüğe girdiği tarihte evli olan ve eski kanun döneminde de yeni kanun döneminde de bir mal rejimi sözleşmesi yapmayan kişiler, 01.01.2002 tarihine kadar eski yasal rejim olan “Mal Ayrılığı Rejimine”; bu tarihten itibaren ise “Edinilmiş Mallara Katılma Rejimine” tabi olacaklardır. Bu durumda olan kişilere, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren, 1 yıl içinde yapacakları sözleşme ile, kanundaki seçimlik rejimlerden birini seçme imkanı verilmiştir. Buna ek olarak, yine bu 1 yıllık süre içerisinde eşler sözleşme yapmak suretiyle, yasal rejimin (edinilmiş mallara katılma rejiminin) geriye yürürlü olarak, evlilik tarihinden itibaren uygulanacağını kararlaştırma imkanı da verilmiştir. Edinilmiş mallara katılma rejiminin tasfiyesinde öncelikle eşlerin malları ayrılır. Her eş diğer eşte olan mallarını geri alır (TMK m. 226/f.1). Eğer eşlerden birine ait olduğu ispat edilemiyorsa o malın her iki eşin paylı mülkiyetinde olduğu kabul edilir (TMK m. 222/f.2).

Kadının Malları	Erkeğin Malları
Edinilmiş Mallar-PAYLAŞIMA TABİ	Edinilmiş Mallar-PAYLAŞIMA TABİ
Kişisel Mallar-PAYLAŞIM DIŞI	Kişisel Mallar-PAYLAŞIM DIŞI

01.01.2002’den sonra yasal mal rejimi olarak uygulanan edinilmiş mallara katılma rejiminin tasfiyesinde, her bir eşin kişisel mallarıyla edinilmiş malları ayrıldıktan sonra, edinilen mallara ait olan borçlar, bu değerden düşülür (TMK m. 226 vd.). Geriye kalan miktar, “artık değer”i oluşturur (TMK m. 231) ve bu değer kural olarak, eşler arasında yarı yarıya paylaştırılır (TMK m. 236-Katılma Alacağı). Artık değerin bulunması değer artış payı, eklenecek değerler ve denkleştirme ile bağlantılıdır. Değer artış payı, bir eşin, diğer eşin malvarlığındaki bir mala uygun bir karşılık almaksızın katkıda bulunmasıdır. Örneğin, bir eş elde ettiği gelirle 600.000 TL’lik ev alacaktır. Ancak 100.000 TL’si eksik kalmaktadır. Diğer eş kendi kişisel veya edinilmiş malından 100.000 TL vererek diğer eşin ev almasına katkıda bulunmaktadır. Boşanma sırasında evin değeri 1.200.000 TL olmuş ise işte 100.000 TL’lik yardım yapan eş, mal rejiminin tasfiyesi sırasında katkı payı oranında değer artış payı alacaktır. Nitekim örneğimizde eşin katkı payı 1/6 olup, boşanma esnasında malın değeri 1.200.000 TL olduğu için 200.000 TL değer artış payı alacaktır. Eklenecek değer ise TMK’nın 229. maddesinde şöyle sayılmıştır: Eşlerden birinin mal rejiminin sona ermesinden önceki bir yıl içinde diğer eşin rızası olmadan, olağan hediyeler dışında yaptığı karşılıksız kazandırmalar ve bir eşin mal rejimin devamı süresince diğer eşin katılma alacağını azaltmak kastıyla yaptığı devirlerdir. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2012/8-192 E., 2012/629 K., ve 26.09.2012 tarihli içtihadına göre edinilmiş mallarda tasfiyeye eklenecek olan malların devir tarihindeki değeri esas alınır. Denkleştime için ise TMK’nın 230/1. maddesi; “Bir eşin kişisel mallara ilişkin borçları edinilmiş mallardan veya edinilmiş mallara ilişkin borçları kişisel mallarından ödenmiş ise, tasfiye sırasında denkleştirme istenebilir.” hükmünü içermektedir. Örneğin, (D) ile (F) 2003 yılında evlenirler. (D), babasından kalan evin (kişisel mal) borcu olan 20.000 TL’yi, evlendikten sonra biriktirdiği bankadaki parası (edinilmiş mal) ile öder. Evin borç ödeme tarihindeki değeri 200.000 TL’dir. (D)’nin denkleştirmedeki katkı oranı 1/10’dur. Eğer evin tasfiye sırasındaki değeri 600.000 TL olmuş ise, (D)’nin edinilmiş mal grubundaki aktifine 60.000 TL eklenerek denkleştirme yapılır. 01.01.2002 tarihinden sonraki evlilikler için yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejiminin tasfiyesinde açılan davalar değer artış payı alacağı davası ve katılma alacağı davasıdır. Eşlerin malları ayrılır, eşler birbirlerinde olan kişisel mallarını geri alır ve edinilmiş malların borçları ödenir. Sonrasında diğer eşin malvarlığına yapılan doğrudan ve somut katkıdan doğan alacak yani değer artış payı alacağı hesaplanır. Mallar ayrılıp borçlar düşüldükten sonra bulunan değer de artık değer olup eşler arasında yarı oranda paylaştırılır. Son olarak, TMK 179’a göre tasfiye hangi rejime ilişkin yapılıyorsa o rejimin hükümleri uygulanır. Yani söz konusu mal 01.01.2002 tarihinden önce yani mülga 743 sayılı Medeni Kanun döneminde alınmışsa bu malın tasfiyesi eski Medeni Kanun’a göre yapılır. Şayet söz konusu mal yeni Türk Medeni Kanunu döneminde yani 01.01.2002 tarihinden sonra alınmışsa 4721 sayılı kanun hükümleri uygulanır. Diğer yazılarımıza göz atmak için linke tıklayabilirsiniz. İzmir avukat olarak, hukuki konularda size rehberlik etmek ve sorularınıza cevap vermek için buradayız. Hukuk Öğrencisi Şenay Yağmur Efe Av.Ezgi Elbasan Sosyal Medyada Bizi Takip edin https://www.facebook.com/kapitalhukuk https://www.instagram.com/kapitalhukuk/ https://tr.linkedin.com/company/kapi%CC%87tal-hukuk