İş Sözleşmesinde Cezai Şartlar

İş sözleşmesinde cezai şart ile ilgili yaptırımlar söz konusudur. Bu yaptırımı incelemeden önce, Cezai şart terimi tanımlamak gerekir. Cezai şart; sözleşmelerde işin tamamen ya da belirlenildiği gibi yerine getirilmediği durumlarda önceden kararlaştırılan ve borçlunun taahhüt ettiği yaptırım koşullarıdır.

Peki iş sözleşmesinde cezai şart öngörülebilir mi? Bu konu İş kanunu hükümlerince özel olarak düzenlenmemektedir. İşveren ve işçi arasındaki iş sözleşmesindeki cezai şarta ilişkin uyuşmazlıklar İş kanununun genel hükümleri ve Türk Borçlar Kanunu hükümlerine göre çözüme kavuşturulacaktır. İlgili mahkemeler de bu kanuna göre karar vermektedirler.

İş sözleşmelerinde çalışmanın devamlılığını sağlamak ve işveren nezdinde zayıf kalan işçiyi korumak için iş sözleşmesinin haksız feshi halinde de çalışanın korunması bu sözleşmeler ve genel kurallar çevresinde ele alınabilir. Özellikle profesyonellik isteyen konularda ve işçiye eğitim verilmesi gereken sektörlerde sıkça kullanılan bir uygulama olsa da iş sözleşmesindeki cezai koşulun geçerli olması için, bazı hukuk temel kurallarının da oluşması gerektiği, hukuk devleti ilkesi gereği zorunluluk olduğu açıktır.

İş Sözleşmesindeki Cezai Şartın Oluşumu

Borçlar Kanunu genel hükümleri bu konuda tam açık olammakla birlikte, şekli şartları bellidir. Bu kanun gereğince cezai koşulun geçerli olabilmesi için aranan;

Asıl borcun varlığı, bağımsız bir edimin bulunması, şartın asıl borca bağlı olması ve bu koşulun sağlar arası işlemle kararlaştırılmış olması şartları iş sözleşmeleri için de geçerlidir. Bunun yanında öngörülen şartın ahlaka ve kanuna aykırı ve imkansız olmaması gerekmektedir.

Borçlar Kanunu

Cezai şart belirli süreli iş sözleşmeleri ve asgari süreli iş sözleşmelerinin haksız feshi halinde mümkündür. Haklı fesih halinde herhangi bir cezai koşul öngörülmeyecektir.

İş sözleşmesindeki haksız olan cezai şart geçerli olacak mıdır?

Doktrinde ve Yargıtay tarafından verilen yerleşmiş kararlarda kararlaştırıldığı üzere cezai koşulun geçerli olabilmesinin en önemli unsuru karşılıklılık esasına, taraflar tarafından kabul edilir olduğunun ortaya konmaya uygun olmasıdır. Günümüz dünyasında işverene karşı pazarlık etme ve iş koşullarını iyileştirme konusundaki çabaları genellikle beyhude kalan işçinin sözleşme hükümlerinde var olan cezai koşul kendisi aleyhine de olsa imzalamak durumunda kaldığı çokça medyada ve tarafımızca görülmektedir. Bizlerde herkes gibi bir yandan bu konuları üzülerek takip etmekteyiz. Bundan dolayı karşılıklılık ilkesinin koyulması zorunluluğu ortaya çıkacaktır.

Cezanın miktarı ve cezayı ödemeyi gerektirecek hallerin işçi bakımından daha aleyhe olmaması ve iş sözleşmesi hükümlerine uyan ve istihdamın devamlılığını sağlamaya çalışan işverenin de mağdur edilmemesi gerekmektedir. Bu bir denge meselesidir. İşçi aleyhine konulan tek taraflı cezai koşul geçersizdir. Hukukun genel kaideleri de bu yöndedir.

İşçi aleyhine konulan tek taraflı cezai koşulun geçersizliğinin istisnası eğitim karşılığı bu kuralın yerine getirilmesinin öngörülmesi halidir. Özel bir uzmanlık gerektiren ve işin yürütülmesi için çalışanlara eğitim vermek zorunda kalan işverenlerin ve eğitim görmüş işçileri istihdam etmek isteyen işverenlerin olduğu bazı sektörlerde sıkça karşılaşılan bir durumdur. Bu durumda olan işçinin iş sözleşmesini haksız feshi söz konusudur.

Yargıtay bu durumlarda işçi aleyhine konulan cezai nitelikteki şartı bazı koşulların varlığında geçerli kabul etmiştir. Bu da işveren tarafını korumak ve milli değerleri üretimi sekteye uğratmamak adına konulan bir kural olduğu açıktır.

Cezai Şart Bedelinin Nasıl Belirlenmektedir?

Cezai koşul belirlenirken, taraflar serbesttir. Bu sözleşmelerinden doğası gereği olan bir temayüldür. Ancak hakkaniyete uygun olarak işçinin altından kalkamayacağı bedeller belirlenmemelidir. Hukuk olarak ve insani olarak bu kuralların belirlenmesi önemlidir. Taraflardan birinin iş sözleşmesini haksız feshi halinde cezai şart bedelinde çıkan uyuşmazlıklara ilişkin çözümlerde çalışılan süre ile oranlama yapılarak çalışılmayan süreye denk düşen miktarın ödenmesi gerekir. Hakim tarafından TBK hükümlerine dayanılarak gerektiği takdirde indirim yapılabilmektedir.

Açıklandığı üzere iş sözleşmesindeki cezai şart bedelinin kendisine ödenmesini isteyen işçi ya da işverenin öncelikle, iş akdinde öngörülen şartın geçerliliğini, iş sözleşmesinin haksız nedenlerle feshedildiğini ispat etmesi gerekmektedir. Bu şartlar, sözleşmenin düzgün bir şekilde uygulanmasını teşvik eder ve taraflar arasındaki ilişkiyi düzenler. Ancak, cezai şartların hazırlanması ve uygulanması konusunda dikkatli olunmalı ve yasal gereksinimlere uyulmalıdır. Bu sebeple mutlaka avukat yardımı ile hukuki destek alınarak çözüme kavuşturulmalıdır. İş sözleşmelerinde İşveren Avukatı, İşçi Avukatı, Part Time İş Sözleşmesi Uyuşmazlıkları, Sınırlı Süreli İş Sözleşmeleri, İş Avukatı gibi konularda danışmanlık verebilmekteyiz. Bu ve benzeri bir çok hukuki konuda branşlara ayrılmış olan hukuk büromuz sizlere kapsamlı hizmet verebilmek için buradadır.

Son Yazılar

Hukuki Yardım Al

Danışmak istediğiniz her konuda bize ulaşın!

BİZE ULAŞIN