5510 Sayılı Kanun’da hukuken iş kazası olarak tanımlanan haller yazılıdır. Bu kanun madde 13’e göre İş kazası;
a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle, c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, d) Emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüre uğratan olaydır.
Sigortalı olan işçinin kanunda sayılı olan hallerden herhangi biri şeklinde iş kazasına uğraması halinde hukuki olarak işverenin yapması gereken ilk işlem iş kazasını derhal en yakın kolluk birimlerine bildirmektedir. Bunun akabinde işverenin 3 iş günü içerisinde iş kazasını Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirmesi gerekmektedir. Kanun bildirim yükümlülüğü bakımından yalnızca işvereni sorumlu tutmamış aynı zamanda işçi de iş kazasının tedavisi için sağlık kuruluşuna başvurduğunda burada iş kazası bildirimi yapmak durumundadır. Bu bildirimlerin eksik yahut yanlış yapılması halinde birtakım yaptırımlar mevcuttur. İşveren bildirim yükümlülüğünü yerine getirmez ve bu süreçte işçiye SGK tarafından geçici iş göremezlik ödeneği ödenirse, işveren bildirim süresine kadar ödenen geçici iş göremezlik ödeneğinden sorumlu olur. Yani kurum (SGK) işverene rücu eder. Bildirimin yapılmamasının, eksik veya yanlış bildirim yapılmasının bir diğer yaptırımı da işverene idari para cezasının kesilmesidir.
6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu m. 417/2’de yer alan “İşveren, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak; işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdür.” İşverenin işçiyi gözetme borcu gereğince Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda tanımlanan iş kazasının gerçekleşmesi halinde işverenin sorumluluğu doğmaktadır. Kısaca işveren işçiyi gözetme borcunu yerine getirmemiş, işyerinde gerekli iş güvenliği önlemlerini almamış, işin niteliğine göre işçiye iş güvenliği eğitimi vermemiş ve yaşanan bu iş kazasında işçi ruhen veya bedenen maluliyet yaşamış ise işveren işçinin uğramış olduğu maddi ve manevi zarardan sorumludur. Ayrıca işçi iş kazası nedeniyle vefat etmiş ise işçinin desteğinden yararlananlar bakımından destekten yoksun kalma tazminatı talep etme hakkı doğar. Bu tazminat da her bir hak sahibi için, bakiye ömür süresi ile ortalama destek yansıma oranı dikkate alınarak uzman bilirkişilerce yapılacak özel hesaplama ile belirlenir.
İş davalarının uzmanlık alanı gerektiren bir alan olmasının yanı sıra iş kazalarına ilişkin tespit ve tazminat davaları da alanında uzman avukatlar tarafından yürütülmelidir. Zira işçi ve ailesi iş kazası ile yeterince mağduriyet yaşamışken hak arama sürecinde de bu mağduriyetin mümkün olduğunca azaltılması gerekmektedir.
