Türk Medeni Kanunu madde 218 vd ile düzenlenen edinilmiş mallara katılma rejimi 4721 sayılı Medeni Kanun’un yürürlüğe girdiği tarih olan 01.01.2022’den itibaren yasal mal rejimi olarak kabul edilmiştir. Eski medeni kanunun yürürlükte olduğu dönemde evlenmiş olan eşler arasında, eski medeni kanunda yasal mal rejiminin mal ayrılığı olması sebebiyle 31.12.2001 tarihine kadar geçerli yasal mal rejimi mal ayrılığı, 01.01.2002 tarihinden sonra geçerli yasal mal rejimi edinilmiş mallara katılma rejimi olacaktır.
Kanun maddesine göre edinilmiş mallara katılma rejimi, edinilmiş mallar ile eşlerden her birinin kişisel mallarını kapsar. Edinilmiş mallara katılma rejimini incelerken iki farklı ayrım yapılır. Bunlar; kadının ve erkeğin malları, edinilmiş mallar ve kişisel mallar ayrımlarıdır. Eşlerin kişisel malı olarak değerlendirilemeyen tüm malvarlığı unsurları edinilmiş mallarıdır.
Kural olarak edinilmiş mallar ve kişisel mallar değiştirilemez fakat TMK madde 221 gereğince söz konusu kuralın istisnaları saklıdır.
EŞLERİN KANUNİ EDİNİLMİŞ MALLARI
TMK madde 219’a göre eşlerin mal rejimi süresince karşılığını vererek edindiği malvarlığı değerleri edinilmiş maldır. Edinilmiş mallar kanunda sınırlı sayıda tespit edilmemiş olup başlıcaedinilmiş mallar şunlardır:
Eşlerin çalışmasının karşılığı olan edinimler,
Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin eşlere yapmış olduğu ödemeler,
Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar,
Kişisel mallarının gelirleri,
Edinilmiş malların yerine geçen değerler.
Edinilmiş mallara katılma rejimi nedir?EŞLERİN KANUNİ KİŞİSEL MALLARI
TMK madde 220’de düzenlenen kişisel mallar şunlardır:
Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri,
Manevî tazminat alacakları,
Kişisel mallar yerine geçen değerler
Eşlerin kişisel malları, edinilmiş mallara katılma rejiminin sonlanmasıyla yapılacak olan tasfiyeye dahil edilmez.
SÖZLEŞMESEL KİŞİSEL VEYA EDİNİLMİŞ MALLAR
TMK 221’e göre eşler mal rejimi sözleşmesiyle;
– Bir mesleğin icrası ya da işletmenin faaliyeti nedeniyle doğan edinilmiş mallara dahil olması gereken malvarlığı değerlerinin kişisel mal sayılacağını kararlaştırabilir.
– Kişisel malların gelirlerinin edinilmiş mallara dahil olmayacağını belirleyebilirler.
İSPAT
Edinilmiş mallara katılma rejiminde ispat hususu TMK madde 222 ile düzenlenmiştir.
– TMK madde 6 ile uyumlu olarak, kime ait olduğu hususu çekişmeli olan mallar için temel ilke belirli bir malın eşlerden birine ait olduğunu iddia eden kimsenin iddiasını ispatla yükümlü olduğudur. Düzenlemeye göre eşlerden hangisine ait olduğu kanıtlanamayan mallar eşlerin paylı mülkiyetinde kabul edilir.
– TMK madde 222/3 ile bir edinilmiş mal karinesi düzenlenmiştir. Buna göre bir eşin tüm malları aksi kanıtlanıncaya kadar edinilmiş mal sayılır. Eşler sahip oldukları bir malın kişisel mal olduğunu ispatlayamazlarsa bu malın edinilmiş mal olduğu kabul edilecektir.
EDİNİLMİŞ MALLARA KATILMA REJİMİNİN SONA ERMESİ
TMK madde 225’e göre edinilmiş mallara katılma rejimi aşağıdaki hallerde sona erer:
– Eşlerden birinin ölümü halinde
– Eşlerin yasada düzenlenen diğer bir mal rejimini aralarında uygulanacak mal rejimi olarak belirlemeleri halinde
– Eşlerden birinin diğerine boşanma davası açması halinde davanın açıldığı tarihte
– Mahkeme tarafından ayrılık kararı verilmesi durumunda hakimin mal rejiminin kaldırılmasına karar vermesi durumunda
– Evliliğin mutlak veya nisbi butlanı davası açılması halinde davanın açılmasıyla
EDİNİLMİŞ MALLARA KATILMA REJİMİNİN TASFİYESİ
Edinilmiş mallara katılma rejiminin sona ermesiyle mal rejiminin tasfiyesi aşamasına gelinir. Tasfiye eşlerin kendilerince belirledikleri kurallara dayalı olarak tasfiye anlaşmasıyla veya tasfiyenin yapılması konusunda anlaşmazlıkların bulunduğu noktada tasfiye davasıyla gerçekleştirilebilir.
Edinilmiş mallara katılma rejiminin boşanma veya evliliğin iptali davaları yoluyla sona ermesi halinde tasfiyenin yapılabilmesi için kesinleşmiş bir boşanma veya iptal kararının olması şarttır.
Tasfiye davası eşlerden birinin ölmüş olması halinde hayatta kalan eş veya ölen eşin mirasçıları tarafından açılabilir.
Tasfiye davasının açılması için bir hak düşürücü süre veya zamanaşımı mevcut olmayıp tasfiye dürüstlük kuralı çerçevesinde ileri sürülmelidir.
Tasfiye davasında görevli mahkeme aile mahkemeleridir. Yetkili mahkemeler; mal rejimi ölümle sonlandığında ölenin son yerleşim yeri mahkemesi, boşanma, evliliğin iptali veya hakim tarafından mal ayrılığına hükmedildiği durumlarda bu davalarda yetkisi olan mahkeme ve diğer durumlarda davalının yerleşim yeri mahkemesidir.
DEĞER ARTIŞ PAYI ALACAĞI
TMK madde 227 ile düzenlenen değer artış payı alacağı, edinilmiş mallara katılma rejiminde bir eşin malvarlığından uygun bir karşılık almaksızın diğer eşin malvarlığına yaptığı katkıyı ifade eder. Değer artış payı alacağının şartları şunlardır:
Eşlerden biri diğerine ait bir malvarlığı unsuruna katkıda bulunmuş olmalıdır.
Eşlerden birinin diğer eşin malvarlığı unsuruna yaptığı katkılar parasal veya iş görme edimi şeklinde gerçekleştirilebilir. Aile hukukundan doğan yükümlülüklerin ifası niteliğindeki katkılar değer artış payı alacağı sayılmaz. Bununla birlikte eşin ailesi tarafından yapılan katkılar eş tarafından yapılmış gibi değerlendirilir.
Eş, diğer eşin malvarlığı unsuruna katkıda bulunurken bağışlama kastıyla hareket etmemeli, karşı bir edim olmamalıdır.
Bağışlama kastıyla hareket etmek değer artış payı alacağını sona erdirir. Yargıtay’ın da benimsediği görüşe göre eşler arasında bağışlamadan söz edilebilmesi için bağışlama iradesinin açıkça ortaya konulması gerekmektedir.
Eşlerden biri diğer eşe yaptığı katkı karşılığında para, faiz, ücret gibi bir karşı edime hak kazanıyorsa değer artış payı alacağından söz edilemez.
Mal rejiminin tasfiyesi anında bir değer artışı mevcut olmalıdır.
