854 sayılı Deniz İş Kanunu 20.4.1967 tarihinde kabul edilmiş 29.4.1967 tarihinde ise Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Deniz İş Kanunu, denizlerde, göllerde ve akarsularda Türk Bayrağını taşıyan ve yüz ve daha yukarı grostonilatoluk gemilerde bir hizmet akti ile çalışan gemiadamları ve bunların işverenleri hakkında uygulanır. Deniz İş Kanunu kapsamında, sandal, mavna, şat, salapurya gibi olanlar da (gemi) sayılır.
Deniz İş Kanunu kapsamında tanımlar şu şekildedir:
İşveren :Gemi sahibi veya kendisinin olmayan bir gemiyi kendi adına ve hesabına işleten kimse
Gemiadamı :Bir hizmet akdine dayanarak gemide çalışan kaptan, zabit ve tayfalarla diğer kimse
Kaptan : Gemiyi sevk ve idare eden kimseye veya zorunlu sebeplerle görevi başında bulunmaması halinde ona vekalet eden kimse
İşveren vekili : Kaptan veya işveren adına ve hesabına harekete yetkili olan kimse
Deniz İş Kanunu kapsamında yazılı sözleşme nasıl yapılır, sözleşmenin geçerlilik şartları nedir ?
Hizmet akdi işveren veya işveren vekiliyle gemiadamı arasında yazılı olarak yapılır. Hizmet akdi iki nüsha yapılıp birer nüshaları taraflara verilir.
Deniz İş Kanunu 6.maddesinde hizmet akdinin şekli açıklanmıştır. Bu kanun maddesine göre hizmet akdinin şu şartları sağlaması gerekmektedir:
İşverenin adı ve soyadiyle ikametgah adresi,
Gemiadamının adı, soyadı, doğum tarihi ve yeri, sicil numarası ve ikametgah adresi,
Gemiadamının çalışacağı geminin ismi, sicil numarası, grostonilatosu ve kaydedildiği sicil dairesi (Gemiadamının aynı işverenin muhtelif gemilerinde çalışması ihtimali mevcutsa, bu hizmet aktinde ayrıca belirtilir.)
Aktin yapıldığı yer ve tarih,
Gemiadamının göreceği iş,
Gemiadamının hizmete başlıyacağı tarih ve yer,
Hizmet aktinin belli bir süre için yapılmış olup olmadığı, belli bir süre için yapılmış ise süresi veya sefer üzerine ise hangi sefer olduğu,
Kararlaştırılan ücret esası ile miktarı,
Ücretin ödeme zamanı ve yeri ile zorunlu tutulan işverenler için gemiadamının ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakının ödeneceği banka özel hesap numarası,
Avans şartları,
Diğer iş şartları,
Tirimciler ve ateşçiler ile yapılacak hizmet akitlerinde 25/5/1959 gün ve 7292 sayılı kanunla onanan sözleşmenin özeti
Deniz İş Kanunu kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri süreli midir ?
Deniz İş Kanunu kapsamında yapılan hizmet akdi 3 şekilde olabilir:
Belirli süreli
Sefer için
Süresiz
Belirli bir süre için yapılmış hizmet akti bu sürenin bitiminde sona erer. Hizmet akti gemi seyir halinde iken sona ererse akit, geminin ilk limana varmasına ve güvenlik altına alınmasına kadar devam eder.
Deniz iş kanunu ve gemiadamı iş akdi
Belirli sefer için yapılmış hizmet akti, akitte yazılı seferin sonunda geminin vardığı limanda yükünü boşaltmasıyla sona erer.
Belirli bir sefer için yapılmış olan hizmet aktinin sonunda gemiadamı işveren veya işveren vekilinin muvafakatiyle işe devam eder ve gemi de sefere çıkarsa, hizmet akti bu sefer süresince uzatılmış sayılır. Belirli bir süre için yapılmış olan hizmet aktinin sonunda gemiadamı işveren veya işveren vekilinin muvafakatiyle işe devam ederse hizmet akti, aynı süre için uzatılmış sayılır.
Gemiadamları hizmet akdinde deneme süresi ne kadar olabilir ?
İş Kanununda deneme süresi 2 ay olarak düzenlenmiştir. Deniz İş Kanununda ise bu süre daha kısadır. Süresi belirli olmayan hizmet akitlerinde deneme süresi en çok bir ay olabilir. Bu süre içinde taraflar hizmet akdini bildirimsiz ve tazminatsız bozabilirler.
Gemiadamı Hizmet Akdinin Feshi Nedenleri Nedir ?
Deniz İş Kanunu madde 14 ile önelsiz fesih ve infisah düzenlenmiştir. Süresi belirli olan veya olmayan yahut da sefer üzerine yapılan hizmet akti:
I – İşveren veya işveren vekili tarafından:
a) Gemiadamının herhangi bir limanda geminin hareketinden önce gemiye dönerek hizmete girmemesi veya gemiye hiç dönmemesi,
b) Gemiadamının gemide hizmet görmesinin tutukluluk, hapis veya gemide çalışmaktan men olunması gibi sebeplerle imkansız bir hal alması,
c) Gemiadamının işveren veya işveren vekiline karşı, kanuna, hizmet akitlerine sair iş ve çalışma şartlarına aykırı hareket etmesi,
ç) Gemiadamının işveren veya işveren vekiline karşı denizcilik kural ve teamüllerine veya ahlak ve adaba aykırı hareket etmesi,
II – Gemiadamı tarafından:
a) Ücretin kanun hükümleri veya hizmet akti gereğince ödenmemesi,
b) İşveren veya işveren vekilinin gemiadamına karşı, kanuna, hizmet akitlerine veya sair iş şartlarına aykırı hareket etmesi,
c) İşveren veya işveren vekilinin gemiadamına karşı denizcilik kural ve teamüllerine veya ahlak ve adaba aykırı hareket etmesi,
III – İşveren, işveren vekili veya gemiadamı tarafından:
a) Geminin herhangi bir sebeple 30 günden fazla bir süre seferden kaldırılması,
b) Gemiadamının herhangi bir sebeple sürekli olarak gemide çalışmasına engel bir hastalığa yakalanması veya engelli hâle gelmesi,
Hallerinde feshedilebilir.
Geminin kayba uğraması, terk edilmesi veya harp ganimeti ilan edilmesi veyahut Türk Bayrağından ayrılması hallerinde ise hizmet akti kendiliğinden bozulur.
Deniz İş Kanunu madde 14’de sayılan hallerde kapsamında hizmet akdini feshetme süresi sebebin öğrenildiği günden başlayarak (6) işgünü ve herhalde fiilin vukuundan itibaren bir senedir. Süresi belirsiz hizmet akti, 14 üncü maddede yazılı durumlar dışında gemiadamının işe alınmasından itibaren altı ay geçmedikçe bozulamaz.
Gemiadamı kıdem tazminatı
Kıdem tazminatına ilişkin düzenleme yine aynı Kanun içerisinde yapılmıştır. Kanunun 20.maddesinde gemiadamlarının hangi hallerde kıdem tazminatı alabileceği şu şekilde düzenlenmiştir.
Bu Kanuna tabi gemi adamlarının hizmet akitlerinin:
İşveren tarafından bu Kanunun 14 üncü maddesinin 1 inci bendinde gösterilen sebepler dışında,
Gemi adamı tarafından bu Kanunun 14 üncü maddesinin II nci ve III üncü bentleri uyarınca,
Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla,
Bağlı bulundukları kanunla kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı, yahut toptan ödeme almak amacıyla,
Feshedilmesi veya gemi adamının ölümü veya 14 üncü maddenin 4 üncü bendi sebebiyle son bulması hallerinde gemi adamının işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence gemi adamına 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir.
Aralıklı çalışma olduğu durumda da kıdem tazminatı alınabilir mi ?
Gemi adamlarının kıdemleri hizmet akdinin devam etmiş veya fasılalarla yeniden akdedilmiş olmasına bakılmaksızın aynı işverenin bir veya değişik gemilerinde ve hizmetinde çalıştıkları süreler gözönüne alınarak hesaplanır. Geminin devir veya intikali yahut herhangi bir suretle bir işverenden başka bir işverene geçmesi veya başka bir yere nakli halinde gemiadamının kıdemi, işyeri veya işyerlerindeki hizmet akitleri sürelerinin toplamı üzerinden hesaplanır.
Bu yazımızda kısaca gemiadamlarının hizmet akdi nasıl düzenlenir, geçerli bir akit için hangi şartların sağlanması gerekir, gemiadamı hizmet akdi hangi durumlarda feshedilir ve hangi hallerde kıdem tazminatı hak edilir gibi konulara yer verilmiştir. Daha detaylı bilgi için İzmir avukat bürolarına danışabilirsiniz.
Diğer yazılarımıza göz atmak için linke tıklayabilirsiniz.
Av.Özlemnur Kaynak
Av.Bahadır Gökhan Kaya
Sosyal Medyada Bizi Takip edin
https://www.facebook.com/kapitalhukukhttps://www.instagram.com/kapitalhukuk/https://tr.linkedin.com/company/kapi%CC%87tal-hukuk
