| |
TBK |
TKHK |
| Ayıplı Mal |
Herhangi bir surette alıcıya bildirilen niteliklerin satılanda bulunmaması durumları ve nitelik veya niteliği etkileyen niceliğe aykırı olan, kullanım amacı bakımından değerini ve alıcının ondan beklediği faydaları ortadan kaldıran veya önemli ölçüde azaltan mallar ayıplı mal olarak ifade edilmiştir. (m. 219) Maddeye göre, Kural olarak miktardaki eksiklik ayıp değildir. Ancak madde uyarınca “niceliğin niteliği etkilediği durumlar” olarak tanımlanan hallerde, miktardaki eksiklik ayıp niteliğinde olacaktır. |
Taraflarca kararlaştırılmış örnek ya da modele uygun olmayan ya da objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımayan mal olarak tanımlanmıştır. (m. 8) Ayrıca, çeşitli mecralarda belirtilen özelliklerinden bir veya birkaçını taşımayan, satıcı tarafından bildirilen veya teknik düzenlemesinde tespit edilen niteliğe aykırı olan veya muadili olan malların kullanım amacını karşılamayan, tüketicinin makul olarak beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren mallar da ayıplı mal olarak kabul edilmiştir. |
| Satıcının sorumluluğu |
Satıcının ayıptan sorumlu olabilmesi için aşağıdaki şartların tamamının gerçekleşmesi gerekir :
-Yarar ve hasarın alıcıya geçmesi anında satılanda ayıbın var olması,
– Alıcının ayıbı bilmemesi,
– Ayıbın önemli olması: Satılandaki ayıp, alıcının ondan beklediği faydayı ortadan kaldırmalı veya önemli ölçüde azaltmış olmalıdır.
– Alıcı, kanunun kendisine yüklediği gözden geçirme ve ayıp tespit ettiği takdirde satıcıya ayıbı bildirme külfetlerini yerine getirmiş olmalıdır ve
-Ayıptan Doğan Sorumluluğun Sözleşme ile Kaldırılmamış Olması gereklidir: Ağır kusur halleri hariç olmak üzere satıcının ayıplı maldan sorumlu olmayacağına ilişkin sorumsuzluk anlaşması yapılmamış olması gerekmektedir. |
Satıcının TKHK uyarınca sorumluluğu, sözleşmeye uygun bir şekilde malı teslim etmek olarak düzenlenmiştir. TKHK m.9/2 kapsamında, ürün ile ilgili tanıtımın satıcı tarafından yapılıp yapılmadığına bakılmaksızın yapılan açıklamalardan sorumlu olacağı kabul edilerek satıcının sorumluluğu karineye bağlanmıştır. TBK’daki satıcının ayıplı maldan sorumluluğuna ilişkin genel hükümler tüketiciler için de geçerlidir; ancak TKHK teslim tarihinden itibaren ilk 6 ay içinde alıcıya gözden geçirme ve ayıbı tespit ettiği takdirde satıcıya ayıbı bildirme külfeti yüklememiştir. |
| Alıcının Sorumluluğu |
-Satılan teslim edildikten sonra doğan ayıplardan kural olarak alıcı sorumlu olacaktır.
-Alıcı devraldığı satılanın durumunu işlerin olağan akışına göre imkân bulunur bulunmaz gözden geçirmek ve satılanda satıcının sorumluluğunu gerektiren bir ayıp görürse, bunu uygun bir süre içinde ona bildirmek zorundadır.
Alıcı gözden geçirmeyi ve bildirimde bulunmayı ihmal ederse, satılanı kabul etmiş sayılır. Gizli ayıp hallerinde durum farklıdır. Ayıbın bildirilmesi halinde alıcı, bildirimde satılandaki ayıpları somut olarak belirtmelidir. Bu kapsamda, satılanın ayıpları belirtilerek, bu haliyle satılanın kabul edilmediği açıklanmalıdır. Ayıplı mal bildiriminin geçerliliği ise şekil şartına tabi değildir; yazılı şekilde yapılması ispat kolaylığı sağlar. Bildirim külfetinin içerik olarak ve zamanında yerine getirildiğine ilişkin ispat yükü alıcı üzerindedir. İspat, her türlü delille gerçekleştirilebilir. |
TKHK ile alıcının gözden geçirme ve ayıbı bildirme sorumluluğu hafifletilmiştir. Açık ayıp ve gizli ayıp ayrımı yapılmaksızın teslim tarihinden itibaren altı ay içerisinde ortaya çıkan ayıpların teslim tarihinde var olduğu kabul edilmiştir. Bu durumda malın ayıplı olmadığının ispatı satıcıya aittir. Bu karine, malın veya ayıbın niteliği ile bağdaşmıyor ise uygulanmaz. (m. 10) Görüldüğü üzere, bu karinenin aksini ispat yükü satıcının üzerinde bırakılmıştır.
Bununla birlikte, sözleşmenin kurulduğu tarihte ayıptan haberdar olduğu veya haberdar olmasının kendisinden beklendiği hâllerde, sözleşmeye aykırılık söz konusu olmayacaktır. |
| Açık Ayıp |
Usulüne uygun bir gözden geçirme ile ilk bakışta tespit edilmesi mümkün olan ayıplardır. Alıcı, teslim aldığı malı işlerin olağan akışına göre, imkân bulur bulmaz gözden geçirmek ve satıcının sorumluluğunu gerektiren bir ayıp gördüğü zaman bunu satıcıya derhal (uygun süre içinde) ihbar etmekle yükümlüdür.
**TTK’da açık ayıp halinde, alıcının bu ayıbı 2 gün içinde satıcıya bildirime yükümlülüğü vardır. |
Açık ayıp veya gizli ayıp ayrımı YOK. Teslim tarihinden itibaren 6 ay içerisinde ortaya çıkan ayıplarda satıcı sorumlu olacaktır. Tüketici bu ayıplar için zamanaşımı süresi boyunca satıcıya başvurabilecektir ve malın ayıplı olmadığının ispatı, satıcının üzerindedir. |
| Gizli Ayıp |
Olağan bir gözden geçirme ile tespit edilemeyecek ayıplardır. Bu tür bir ayıbın bulunduğu sonradan anlaşılırsa alıcının ayıp ortaya çıkar çıkmaz ayıbı hemen satıcıya bildirmesi gerekir, bildirilmezse satılan bu ayıpla birlikte kabul edilmiş sayılır.
Yani gizli ayıpların, dava zamanaşımı süresi içinde ve ayıp ortaya çıktıktan sonra derhal veya dürüstlük kuralına uygun olan en kısa sürede içinde ihbar edilmesi gereklidir.
** TTK’da alıcının gizli ayıbı tespit ettirme ve bunu satıcıya 8 gün içinde bildirime yükümlülüğü vardır. |
Açık ayıp veya gizli ayıp ayrımı YOK. |
| Seçimlik Haklar |
· Satılanı iade ederek sözleşmeden dönme
· Ayıp oranında bedelden indirim talep etme,
· Aşırı masraf gerektirmeği hallerde ücretsiz onarım talep etme,
· Satılanın ayıpsız benzeri ile değiştirilmesini isteme.
*Satıcı, malın ayıpsız benzerini hemen vererek, alıcının seçimlik haklarını kullanmasını engelleyebilmektedir. |
· Satılanın iadesi ile sözleşmeden dönme,
· Ayıp oranında bedelden indirim,
· Ücretsiz onarım
· Ayıpsız misli ile değiştirme.
* Ücretsiz onarım veya malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi hakları üretici veya ithalatçıya karşı da kullanılabilir.
Bu fıkradaki hakların yerine getirilmesi konusunda satıcı, üretici ve ithalatçı müteselsilen sorumludur. Üretici veya ithalatçı, malın kendisi tarafından piyasaya sürülmesinden sonra ayıbın doğduğunu ispat ettiği takdirde sorumlu tutulmaz. Ücretsiz onarım veya malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi haklarından birinin seçilmesi durumunda bu talebin satıcıya, üreticiye veya ithalatçıya yöneltilmesinden itibaren azami otuz iş günü, içinde yerine getirmek zorundadır. Aksi hâlde tüketici diğer seçimlik haklarını kullanmakta serbesttir
* Ücretsiz onarım veya malın ayıpsız misli ile değiştirilmesinin satıcı için orantısız güçlükleri beraberinde getirecek olması hâlinde tüketici, sözleşmeden dönme veya ayıp oranında bedelden indirim haklarından birini kullanabilir.
* Tüketicinin seçimlik haklarını kullanmasından doğan masraflar, tüketicinin seçtiği hakkı yerine getiren tarafça karşılanır. Bu seçimlik haklara ek olarak TBK uyarınca tazminat da talep edilebilecektir. |
| Zamanaşımı |
Satıcı daha uzun bir süre için üstlenmiş olmadıkça, satılanın ayıbından doğan sorumluluğa ilişkin her türlü dava, ağır kusur hali hariç, malın tesliminden itibaren iki sene geçmekle zamanaşımına uğrar. (m. 231) |
Kanunlarda veya taraflar arasındaki sözleşmede daha uzun bir süre belirlenmediği takdirde, ayıplı maldan sorumluluk, ayıp daha sonra ortaya çıkmış olsa bile, malın tüketiciye teslim tarihinden itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir. (m. 12) |
